Eğer akrep görünce kaçanların aksine, onları görmek ve bulmak isteyen biriyseniz şanslı sayılabilirsiniz. Çünkü akrepler bulunması zor olmayan hayvanlardır. Gecenin bir vakti kalkıp, çöle veya çöl iklimli bir yere gidin ve ultraviyole ışığınızı açın. Işığın altında, canlı bir mavi-yeşil renkle parlayan akrepleri göreceksiniz. Bilinen bir diğer duruma göre ise, hava karardığında akreplerin tüm vücutlarının tek bir gözden oluştuğu söylenebilir. Görme duyuları aşırı hassasiyet kazanıyor.
Akreplerin neden parıldadığını bilen yok. Kimileri bunun kazara meydana geldiğini söylemiştir. İki kimyasalın reaksiyona girmesiyle böyle bir parlamanın gözlendiği fikrini ortaya atmışlar. Bir diğer fikir, avlarına kendilerine çekmek için böyle bir renk verdikler ancak böcekler bu görüşü çürütüyor. Çünkü böylesi bir parıltı onlara hiç cazip gelmiyor.
Fakat Oklahoma Üniversitesi’nden Douglas Gaffin daha ilgi çekici bir düşünce ortaya attı. Dediğine göre akrepler, Ay’dan ve yıldızlardan gelen loş UV ışıklarını daha rahat görebildikleri bir renge (mavi-yeşil) dönüştürebilmek için parlıyorlar. Bu, akreplerin gözlerinin neden aşırı derecede hassas olduğunu açıklıyor. Kısaca bu düşünceye göre, akreplerin vücutları birer ışık toplayıcı ve semadan zayıf biçimde gelen ışıkların sinyallerini yükselten hayvanlar diyebiliriz.
Akrepler çok da vahşi hayvanlar değillerdir. Baykuşlar, kemirgenler ve diğer yırtıcılara karşı savunmasızdırlar. Barınmayı severler ve içgüdüsel olarak ışıktan kaçmaya çalışırlar. Genellikle ince bir dal veya bir ot sapının altındaki gölgeden faydalanırlar. Gaffin’in fikrine göre geceleri de buna benzer barınma yerleri arıyorlar ve bu nedenden dolayı parlıyorlar. Vücutları üzerine düşen gölgeyi gördüklerinde de bu onlara potansiyel bir saklanma yerini işaret ediyor.
2010’da Carl Kloock bu görüş için kanıt bulmuştu. Yaptığı deneyde, bazı akreplerin parlamasını önleyici kimyasalları derilerine sürdü ve sonrasında, parlayan akrepler daha az gezip, çoğunlukla sabit kalırken, parlayamayanların daha fazla gezindiğini söylemişti.
Kloock’un bu çalışması Gaffin’e ilham oldu ve o da, doğu kum akrepleri (Paruroctonus utahensis) üzerinde çalışmalar yaptı. Farklı renklere gösterdikleri tepkileri belirledi ve bunların sonucunda gördü ki; akreplerin göz hassasiyeti sadece mavi-yeşil ve UV ışığı altında benzer oluyor.
Bu noktada şunu sorabilirsiniz. Neden akrepler UV ışıklarını direkt olarak tanımıyor da farklı bir renge dönüştürüyorlar? Gaffin bunu haklı bir soru olarak kabul ediyor ve şöyle cevap veriyor: “Akreplerin gözlerinde yalnızca 1 adet ışık tespit pigmenti bulunuyor ki o da mavi-yeşil odaklı. Parlamaları sayesinde ikinci bir UV duyarlı pigment kazanıyorlar ve bu sayede ilkini dönüştürmek zorunda kalmıyorlar.
Gaffin’in düşüncesine göre, kıskaçlarından kuyruklarının ucuna kadar tüm bedenleri çevredeki UV ışıklarını topluyor ve mavi-yeşil dalga boylarına dönüştürüyor. Bu sinyallerin, sinirler vasıtasıyla hayvanın beynine kadar ulaşabileceğini de ekliyor. Bu söylenen doğru ise, akreplerin göz hassasiyetinin normalden 1,000 kat daha fazla arttığı anlamına gelir. Yani ilk paragrafta söylediğim gibi, tüm vücudu büyük bir göze dönüşüyor.
Gaffin bu konuda çok kesin konuşamıyor çünkü belirsiz kanıtlara da sahip. Akreplerin gözlerini folyo ile kapattığında mavi-yeşil ışığa daha az duyarlı olduklarını ancak UV için böyle olmadığını test etti. Belki de gözleri kör olmasına rağmen, UV ışınlarınca üretilen parlamayı sağlamaları zaman alıyor. Sonuç olarak, bu durumların yorumlanabilmesinin zor olduğunu ekliyor Gaffin, ve daha birçok deney yapılması gerektiğini söylüyor.
Bu sorulara net cevap verebilmek için ilk akla gelebilecek yöntemlerden biri, hayvanlara güneş kremi sürüp UV’leri engellemek ve öyle test etmek. Ya da Kloock’un yaptığı gibi kimyasal yollardan parlamanın önüne geçmek. Ancak Gaffin, her iki uygulamanın da hayvanların davranışlarında olumsuz etkiler meydana getirebileceğini söylüyor ve siz bu yazıyı okurken akreplerin üzerini şeffaf bir bantla sardıktan sonra güneş kremi sürmeyi deniyor.
Kaynak: Gaffin, Bumm, Taylor, Popokina & Mann. 2011. Scorpion fluorescence and reaction to light. Animal Behaviour http://dx.doi.org/10.1016/j.anbehav.2011.11.014
Fotoğraf: Lizardguy
Spidervis 